Melih Cevdet Anday ve zaman
Şair ve deneme, roman, makale, tiyatro oyunu yazarı Melih Cevdet Anday’ın yaşamı, duygu ve düşünce derinliği, felsefeyle yakınlığı, donanımı pek çok akademisyen, usta yazar ve edebiyat eleştirmeni tarafından araştırılıp incelenmiş, kimi yapıtları incelikle analiz edilmiş.
Ben, 1915 yılında Çanakkale’de doğduğunu, 2002’de aramızdan ayrıldığını, çocukluk ve ilk gençliğini Kadıköy’de geçirdiğini, Orhan Veli ve Oktay Rifat’la birlikte Garip akımını başlattıklarını, felsefi şiire yönelişiyle bu akımdan ayrıldığını hatırlatmakla yetineyim. Ünlü şair Pablo Neruda’nın , Anday’dan “Nazım Hikmet’ten sonra çok büyük bir Türk şairi daha buldum. Bütün gece gözüme uyku girmedi” diye söz ettiğini, UNESCO’nun Courrier dergisinin, 1971 yılında onu Cervantes, Dante, Tolstoy, Unamuno, Seferis ve Kawabata düzeyinde bir edebiyat adamı olarak gördüğünü açıkladığını da eklemeliyim...
Melih Cevdet Anday, edebiyatımızın, beni en çok etkileyen ve pek çok kavramı; özellikle de “zaman” kavramını sorgulama çabası içine girmeme neden olan kişilerinden.
Anday, felsefi boyutuyla da ele aldığı zaman anlayışını, hemen tüm yapıtlarına yansıtıyor. Yapıtlarında zamanı yadsıdığı izlemini verse de, asıl yadsıdığı kronolojik zaman. Kişileri ve olayları var oldukları dönemlere bağlı kalmaksızın ele alıyor ve onlara çok geniş bir zaman boyutundan bakmaya çalışıyor. Amacı, insan belleğini, sıralanmış zaman dilimleri arasında sıkışmaktan kurtarmak öncelikle. Kimi zaman bir antik çağ insanını günümüze taşıyor, kimi zaman günümüz modern insanını ilk çağlara götürüyor yapıtlarında. Geçmiş ile gelecek arasında şimdiye de ait olan ve tüm zamanlar için geçerli olanı arıyor böylece.
Aşağıdaki şiir, Melih Cevdet Anday’ın zaman anlayışını oldukça belirgin olarak yansıttığı dizelerinden oluşuyor.
ATATÜRK’ÜN BİR SAATI VARDI
Atatürk’ün bir sözü vardı
Yediveren bir gül gibi açardı
Atatürk’ün bir atı vardı
Etilerden beri yaşardı
Atatürk’ün bir resmi vardı
Buğday tarlası gibi ağardı
Atatürk’ün bir saatı vardı
Durmadı
Canan Canbeyli – Kimya Mühendisi
